Ποιές είναι οι μορφές των φόβων στα παιδιά;
          Ο φόβος είναι μια καθαρά φυσιολογική αντίδραση σε γεγονότα που απειλούν την προσωπική ασφάλεια του παιδιού. Είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα για το οποίο υπάρχει αιτία. Όταν όμως το συναίσθημα αυτό δεν δικαιολογείται και επηρεάζει και παρεμποδίζει την καθημερινότητα του παιδιού, τότε μιλάμε για φοβία.
Μέχρι την ηλικία των 12 χρόνων, όλα τα παιδιά μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με ορισμένους φόβους, που συνήθως είναι ευμετάβλητοι και διαφοροποιούνται καθώς αυτά μεγαλώνουν.

        Οι φόβοι για τα ζώα, π.χ. είναι πιο συνηθισμένοι στην ηλικία μεταξύ 3-4 ετών, ενώ από τα 4-6 τους χρόνια τα παιδιά φοβούνται κυρίως το σκοτάδι, τα δημιουργήματα της φαντασίας (όπως τα φαντάσματα) αλλά και τα ατυχήματα ή τις φυσικές καταστροφές. Οι φόβοι μειώνονται σταδιακά μεταξύ 9-12 ετών.
         Στη νηπιακή ηλικία οι φόβοι είναι στενά συνδεδεμένοι με τη σχέση του παιδιού και της μητέρας και την εξάρτηση του απ' αυτή. Το παιδί αρχίζει να κάνει τα πρώτα βήματα "ανεξαρτησίας". Αρχίζει να λέει "εγώ" και να κατανοεί τον εαυτό σαν ξέχωρο άτομο. Είναι "κάποιος". Όμως ταλαντεύεται μεταξύ αυτής της νέας ανεξαρτησίας και της επιστροφής στη μητέρα. Κάνει θαρραλέα βήματα μακριά από τη μητέρα, λέγοντας "είμαι κάποιος", αρκεί όμως κάποια κίνηση της μητέρας ή η εμφάνιση κάποιου άλλου για να τρέξει και πάλι στην αγκαλιά της. Κάποιο τυχαίο γεγονός είναι δυνατό σ' αυτή τη φάση να τρομάξει το παιδί και να δημιουργήσει κάποιο φόβο σαν αντίδραση. Πολλοί γονείς γνωρίζουν το κλάμα στην πόρτα του νηπιαγωγείου ή και τα προβλήματα ύπνου, τη φράση του παιδιού "δεν πάω μόνος", τα κλάματα κατά τη διάρκεια της νύκτας και τις νυχτερινές επισκέψεις στο κρεβάτι των γονιών.
         Στην προσχολική ηλικία, αλλά και σχολική, εμφανίζονται φόβοι για διάφορα αντικείμενα ή καταστάσεις. Π.χ. σκύλους, γιατρούς, σκοτάδι. Εδώ είναι βασικό να ξεχωρίσουμε μεταξύ του φόβου, γιατί κάτι συνέβη πραγματικά, δηλαδή το παιδί είχε κάποια άσχημη εμπειρία με το αντικείμενο/κατάσταση και του "εικονικού" φόβου, αν το παιδί μεταφέρει κάποια εσωτερική σύγκρουση του πάνω σε ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση, στην προσπάθεια του να γίνει κύριος του προβλήματος. Σ' αυτή την ηλικία, είναι πιθανό το βράδυ [μια - δυο ώρες[ αφού τα παιδιά κοιμηθούν και μετά, να φωνάξουν τρομαγμένα. Είναι ανάστατα, κλαίνε, έχουν τα μάτια ανοιχτά, χωρίς όμως να είναι εντελώς ξύπνια. Ηρεμούν γρήγορα και ξανακοιμούνται. Τα επεισόδια αυτά είναι δυνατό να επαναληφθούν δυο και τρεις φορές το βράδυ. Τα παιδιά δεν θυμούνται το επόμενο πρωινό, τι συνέβη το βράδυ.
            Μια άλλη συχνή μορφή φόβου σ' αυτή την περίοδο, είναι και η άρνηση των παιδιών να πάνε σχολείο. Υπάρχουν τρεις διαφορετικές μορφές.
             1. Η σχολική φοβία, ο φόβος του αποχωρισμού από τους γονείς.
             2. Ο φόβος για το σχολείο.
          3. Το σκασιαρχείο [το οποίο συνέχεται και με την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς, παρατηρούμενο όμως από το Γυμνάσιο].
           Προς το τέλος της δημοτικής ηλικίας και στην εφηβεία είναι δυνατό να εμφανιστούν φόβοι που είναι στενά συνδεδεμένοι με τη ψυχική ανάπτυξη των παιδιών. Εκδηλώνονται με φόβους για το σκοτάδι, κλέφτες, φόβο θανάτου. Αυτοί οι φόβοι είναι δυνατό να οδηγήσουν συχνά σε αναγκαστικές πράξεις, όπως συνεχή τακτοποίηση πραγμάτων.

Ποιοι είναι οι λόγοι των παιδικών φόβων και πως αντιμετωπίζονται;
      * Οι παιδικοί φόβοι μπορούν να εξελιχτούν ξαφνικά, από το "τίποτα".
      * Συχνά, όμως, εμφανίζονται σε παιδιά ευαίσθητα, παιδιά που αντιδρούν σε καινούργιες καταστάσεις. Δηλαδή, ένας βασικός παράγοντας στη δημιουργία τους ή μη είναι το ταμπεραμέντο του παιδιού.
      * Περιβαλλοντικές αλλαγές, όπως κάποια αρρώστια, θάνατος, χωρισμός, επηρεάζουν το παιδί.
     * Η αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού, παίζει σημαντικό ρόλο, στη δημιουργία φόβων. Υπάρχουν λιγότερο και περισσότερο ευαίσθητες περίοδοι.
      * Προεμπειρίες του παιδιού είναι δυνατό να επηρεάσουν θετικά, έτσι ώστε κάποιος φόβος να ξεπεραστεί γρήγορα, ή αρνητικά.
     * Οι οικογενειακές σχέσεις, το πώς η οικογένεια αντιμετωπίζει προβλήματα, πώς δρα σαν μοντέλο για το φόβο, διαδραματίζει όχι μόνο σημαντικό ρόλο αιτιολογικά, αλλά θεραπευτικά και προγνωστικά.

ΠΩΣ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΞΕΠΕΡΑΣΕΙ ΤΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ ΤΟΥ;
     Συνήθως οι φοβίες του παιδιού υποχωρούν όταν αυτό μπαίνει στην εφηβεία. Όμως η συμπεριφορά των γονέων, καθώς και η καθοδήγηση από έναν ειδικό, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στο να ξεπεράσει το παιδί γρηγορότερα το πρόβλημα.      

Παρακάτω ακολουθούν συμβουλές, ώστε να βοηθηθεί το παιδί να ξεπεράσει τους φόβους:
      α)  Να βοηθήσουμε το παιδί να αναπτύξει κάποιες δεξιότητες, έτσι ώστε να αντιμετωπίζει τη φοβική κατάσταση π.χ. εάν φοβάται το σκοτάδι, μπορεί να έχει ένα φωτάκι δίπλα του και να ανάβει.
      β) Το παιδί να έρχεται σταδιακά σε επαφή με το φοβικό αντικείμενο και όχι κατευθείαν, αν δεν μπορεί καν να το ανεχτεί.
      γ) Να δοθούν ευκαιρίες στο παιδί να γνωρίσει το φοβικό αντικείμενο κάτω από συνθήκες οι οποίες δεν του προκαλούν άγχος και νιώθει απόλυτα ασφαλές.
      δ)  Να εξηγήσουμε με λόγια στο παιδί ότι το φοβικό αντικείμενο δεν είναι επικίνδυνο.
       ε)  Εξηγήστε του με απλά λόγια τι είναι το φανταστικό και τι είναι το πραγματικό για να μπορέσει να απομυθοποιήσει τον φόβο του (π.χ. για τους δράκους και για τα φαντάσματα).
     στ) Να αναφέρουμε στο παιδί παραδείγματα των δικών μας παιδικών φόβων, έτσι θα νιώσει καλύτερα.
       ζ) Μην το πιέζετε να ξεπεράσει το φόβο του. Αν π.χ. φοβάται τη θάλασσα, μην το αναγκάζετε να κολυμπήσει. Απολαύστε εσείς το μπάνιο σας, δίνοντας του έτσι το καλό παράδειγμα, χωρίς όμως να επιμένετε να σας ακολουθήσει.
         Τέλος, αν η φοβία διαρκεί περισσότερο από έξι μήνες και αποδιοργανώνει τη ζωή του παιδιού, τότε προτείνετε η επίσκεψη σε έναν ειδικό, προκειμένου οι γονείς και το παιδί να μπορέσουν να διαχειριστούν το πρόβλημα.
                                                 ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΤΕ ΟΤΙ :

         * Οι φόβοι της προσχολικής ηλικίας εξαφανίζονται τόσο εύκολα όσο και όταν εμφανίζονται.
        * Τα παιδιά ζητούν κατανόηση, συνεπώς μην γελάσετε με τους φόβους ή τις αντιδράσεις τους.